Tết Nguyên Đán là ngày lễ có ý nghĩa nhân văn vô cùng sâu sắc, đây là ngày để mọi người đoàn tụ với gia đình, trở về quê hương và nhớ về tổ tiên. Người Việt Nam quan niệm ngày Tết là ngày đoàn viên, dù làm bất kỳ nghề gì hay ở bất cứ nơi đâu, đều mong được trở về sum họp dưới mái ấm gia đình trong những ngày Tết. Tết Nguyên Đán được coi là dịp lễ quan trọng nhất trong tâm thức người Việt Nam. Đây là dịp để các gia đình sum họp, quây quần bên nhau, hướng về tổ tiên và cùng chia sẻ về những trải nghiệm trong một năm đã qua.
Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất trong các lễ hội truyền thống của Việt Nam, là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Tết Nguyên Đán còn có ý nghĩa thể hiện sự trường tồn cuộc sống, khao khát của con người về sự hài hòa Thiên – Địa – Nhân. Tết Nguyên Đán là sự biểu hiện của mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên trong tinh thần văn hóa nông nghiệp, với gia tộc và xóm làng trong tính cộng đồng dân tộc, với niềm tin thiêng liêng, cao cả trong đời sống tâm linh…
Tết cổ truyền là dịp lễ lớn của người Việt Nam. Ảnh: Tư liệu
Tết Nguyên Đán, hay còn gọi là Tết, Tết âm lịch được tổ chức vào ngày mồng 1 tháng 1 theo âm lịch trên đất nước Việt Nam và một số quốc gia đang có cộng đồng người Việt sinh sống. Trước ngày Tết, người nước Nam thường có một số ngày khác để tiễn năm cũ, bao gồm cúng Rằm tháng Chạp, cúng ông Công ông Táo (23 tháng Chạp) và cúng Tất niên.
Sự khởi đầu của Tết Nguyên đán bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại, sau đó du nhập vào Việt Nam thời kỳ 1000 năm Bắc Thuộc. Trải qua những thăng trầm lịch sử, ngày nay Tết Nguyên Đán mang đậm bản sắc văn hóa riêng của người Việt. Đây là lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, tượng trưng cho sự thống nhất, thịnh vượng và là lễ hội của hy vọng mới cho tương lai.
Tết Nguyên Đán biểu hiện sự giao cảm giữa trời đất và con người với thần linh. Xét ở góc độ mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Tết – do tiết (thời tiết) thuận theo sự vận hành của vũ trụ, biểu hiện ở sự chu chuyển lần lượt các mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông – có một ý nghĩa đặc biệt đối với một xã hội mà nền kinh tế vẫn còn dựa vào nông nghiệp làm chính.
Theo tín ngưỡng dân gian bắt nguồn từ quan niệm “Ơn trời mưa nắng phải thì”, người nông dân còn cho đây là dịp để tưởng nhớ đến các vị thần linh có liên quan đến sự được, mất của mùa màng như thần Đất, thần Mưa, thần Sấm, thần Nước, thần Mặt trời… người nông dân cũng không quên ơn những loài vật, cây cối đã giúp đỡ, nuôi sống họ, từ hạt lúa đến trâu bò, gia súc, gia cầm trong những ngày này.
Người Việt Nam có tục hằng năm mỗi khi Tết đến, dù làm bất cứ nghề gì, ở bất cứ nơi đâu đều mong được trở về sum họp dưới mái ấm gia đình trong những ngày Tết, được khấn vái trước bàn thờ tổ tiên, thăm lại ngôi nhà thờ, ngôi mộ, giếng nước, mảnh sân nhà,… được sống lại với những kỷ niệm đầy ắp yêu thương của tuổi thơ yêu dấu. “Về quê ăn Tết”, đó không phải là một khái niệm thông thường đi hay về, mà là một cuộc hành hương về với cội nguồn, về nơi chôn rau cắt rốn.
Trải qua mấy nghìn năm lịch sử cùng sự phát triển, những phong tục trong ngày Tết Nguyên đán vẫn được người Việt giữ gìn nguyên vẹn đến ngày nay. Ảnh: Tư liệu
Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu xuân là ngày đoàn tụ, đoàn viên, mối quan hệ họ hàng làng xóm được mở rộng ra, ràng buộc lẫn nhau thành đạo lý chung cho cả xã hội: tình cảm gia đình, tình cảm thầy trò, bệnh nhân với thầy thuốc, ông mai bà mối đã từng tác thành đôi lứa, bè bạn cố tri…
Tết cũng là ngày đoàn tụ với những người đã mất. Từ bữa cơm tối đêm 30, trước giao thừa, các gia đình đã thắp hương mời hương linh ông bà, tổ tiên và những người thân đã qua đời về ăn cơm, vui Tết với con cháu . Trong mỗi gia đình Việt Nam, bàn thờ gia tiên có một vị trí rất quan trọng, thể hiện lòng tưởng nhớ, kính trọng của người Việt đối với tổ tiên, người thân đã khuất với những mâm ngũ quả được lựa chọn kỹ lưỡng; mâm cỗ với nhiều món ngon hay những món ăn quen thuộc của người đã mất.
Từ đây cho đến hết Tết, khói hương trên bàn thờ gia tiên quyện với không khí thiêng liêng của sự giao hòa vũ trụ làm cho con người trở nên gắn bó với gia đình của mình hơn bao giờ hết. Để sau Tết Nguyên Đán, cuộc sống lại bắt đầu một chu trình mới của một năm. Mọi người trở về với công việc thường nhật của mình, mang theo những tình cảm gia đình đầm ấm có được trong những ngày Tết để hướng đến những niềm vui trong cuộc sống và những thành công mới trong tương lai.
Người Việt chọn ngày Tết làm cơ hội để tạ ơn. Con cái sẽ có dịp về thăm nom, báo hiếu, gửi yêu thương tới đấng sinh thành. Đồng nghiệp, bạn bè có dịp cảm ơn nhau vì những sự giúp đỡ đã dành cho nhau trong suốt một năm đã qua, dành cho nhau những lời chúc an lành nhất cho cuộc hành trình dài phía trước.
Người Việt Nam tin rằng những ngày Tết vui vẻ đầu năm báo hiệu một năm mới tốt đẹp sẽ tới. Năm cũ đi qua và năm mới bắt đầu mang đến cho mọi người niềm tin lạc quan vào cuộc sống. Với ý nghĩa này, Tết còn là ngày của lạc quan và hy vọng. Kính chúc mọi người mọi nhà một năm mới – năm Giáp Thìn 2024 vạn sự bình an, thành công và hạnh phúc!
Trịnh Hường (Tổng hợp)